معنی اصطلاح حسن و قبح عقلی یعنی چه؟
در اصطلاح علم کلام، پذیرش و یا نپذیرفتن «حسن و قبح عقلی» به این معنا است که آیا عقل در ادراک حسن و قبح و یا شناخت نیکی‌ها و زشتی‌ها «استقلال» دارد و به تنهایى قادر به درک و تشخیص آنها است؟ یا لزوما نیازمند به کمک و راهنمایى شرع است؟
عده‌ای از متکلمان اسلامی که به معتزله معروف هستند، طرف‌دار حسن و قبح ذاتى عقلى شده و مسئله‌ی «مستقلّات عقلیّه» را طرح کردند. آنان می‌گویند؛ ما به روشنی درک مىکنیم که افعال ذاتاً متفاوت‌اند، بدون این‌که نیازى به ارشاد شرع داشته باشیم.
اما گروه دیگری از متکلمان که اشاعره نامیده می‌شوند، حسن و قبح ذاتى و عقلى را انکار کرده و می‌گویند، نیکی‌ها و زشتی‌ها امورى نسبى و تابع شرایط خاص می‌باشند که محیط‌ها، زمان‌ها، تقلیدها، تلقین‌ها و … بر آن تأثیرگذار هستند، پس عقل در ادراک حسن و قبحها باید تابع راهنمایى شرع باشد.
بنابر این، اشاعره، به «مستقلّات عقلیّه» اعتراف نداشتند و مدعى بودند، به طور کلى در فهم این‌که عدالت چیست؟ ظلم چیست؟ نیکو چیست؟ ناپسند چیست؟ عقل به تنهایی توانایی تشخیص نداشته و همه این موارد باید از زبان شرع گرفته شود و در این مسائل باید تابع و تسلیم «سنّت اسلامى» بود و بس.
متکلمان شیعه امامیه، معتقد به «حسن و قبح عقلی» و «مستقلات عقلیه» می‌باشند و بر اساس مکتب شیعی، هر انسان با فطرت سالم می‌تواند، به عنوان نمونه تشخیص دهد که مهربانی به پدر و مادر از نیکی‌ها بوده و خشونت نسبت به آنان از زشتی‌هاست.
منبع:islamquest.net