معنی اصطلاح تناسخ یعنی چه؟

از قرن‌ها پیش در هندوستان نظریه‌ای به نام “تناسخ” مطرح شد که از برگشت چندباره ارواح و بازگشت مکررشان به دنیا سخن می‌گفت. این نظریه با گذشت زمان، رفته رفته توجه عدۀ زیادی از مردم جهان را به خود جلب کرد، به گونه‌ای که آن‌را یک امر واقعی پنداشتند و حتی کسانی به عنوان یک عقیدۀ مذهبی به آن دل بستند. در خلال این مدت طولانی، دانشمندان بزرگ این مطلب را مورد بحث و انتقاد قرار دادند و چندین دلیل بر بطلان آن اقامه نمودند.

طرف‌داران تناسخ معتقدند؛ روح دو گروه از انسان‌ها به دنیا باز نمی‌گردد: اوّل آنان که در مسیر سعادت به کمال نهایی رسیده‌اند که پس از مرگ به کمال مطلق نایل می‌آیند. اینان کمبودی ندارند تا بخواهند دوباره به دنیا باز گردند و کاستی‌های زندگی گذشته خویش را با سعی و عمل جبران کنند.

دستۀ دوم آنان که در حد بالای شقاوت قرار دارند. اینان نیز به دنیا بازنمی‌گردند؛ زیرا در ایام زندگی آن‌چنان به انحراف گراییده و راه سعادت را به روی خود بسته‌اند که دچار سقوط ابدی گردیده و نمی‌توانند با بازگشت به دنیا، گذشتۀ ننگین خویش را جبران نمایند و به سعادت و کمال – گرچه نسبی و محدود هم باشد – برسند.

آنان بر این باورند که تناسخ و بازگشت به دنیا مخصوص دستۀ سوم است؛ یعنی گروه‌های متوسط که بین تکامل یافتگان سعادت‌مند و ساقط‌شدگان شقاوت‌مند هستند، اینان وقتی از دنیا می‌روند دوباره روحشان به دنیا بازمی‌گردد و به تناسب خلق و خوی متفاوتی که دارند با شکل‌های مختلف و گوناگونی ظاهر می‌شوند؛ از این‌رو برای هر شکلی نام مخصوصی گذاشته‌اند. اگر به صورت انسان عود کند آن‌را “نسخ” و اگر به صورت حیوان عود کند، “مسخ” و اگر روح انسان در نباتات(گیاهان) حلول کند، “فسخ” و اگر روح آدمی به جماد تعلق گیرد “رسخ” می‌نامند.

اسلام، بازگشت ارواح به دنیا در قالب یک شخص دیگر، یا یک موجود جاندار برای انجام کارهای خوب و به دست آوردن شرایط همزیستی با ارواح را قبول نداشته و صریحا آن‌را رد می‌کند.قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید: «هنگامی که مرگ یکی از آنان فرارسد، گوید: اى پروردگار من، مرا بازگردان، شاید، کارهاى شایسته‌‏اى را که ترک کرده بودم به جاى آورم. هرگز! این سخن یاوه‌ای است که می‌‏گوید و از پی (مرگ) اینان عالم برزخ است تا روزی که قیامت فرا رسد و از قبرها بر انگیخته شوند».

منبع:islamquest.net