سیروز کبدی چیست به همراه راه تشخیص و علائم و درمان آن

بیماری سیروز کبدی ( التهاب شدید کبد یا Alcoholic liver )، یک بیماری کبدی است که عموما با مصرف بیش از حد الکل، برخی از داروها و … بروز پیدا می کند به طوری که در کار کبد اختلال ایجاد نموده و کبد دیگر نمی تواند از عهده وظایف خود، یعنی دفع ضایعات از خون، بربیاید.

کبد با هر بار صدمه دیدن نهایت سعی خود را می‌کند تا خود را التیام بخشد؛ در این فرآیند بافت‌ های همبند که در محل زخم ایجاد شده اند موجب می‌شوند عملکرد کبد به تدریج ضعیف‌ شود، به طوری که کبد در مراحل پیشرفت خود دیگر قادر نیست تا به خوبی کار کرده و وظایف خود را انجام دهد.

بیشتر بخوانید ! درمان بیماری کبد چرب غیر الکلی به همراه علائم و راه تشخیص

این عوامل همگی باعث بروز سیروز کبدی و در نهایت مبتلا شدن کبد به واکنش‌ های التهابی شده که رفته رفته این امر به فیبروز تبدیل می شود.

انواع مختلف سیروز کبدی

1. سوخت‌ و سازی (ارثی و دارویی)
2. کریپتوژنیک و متعاقب ویروسی یا پس از نکروز
3. صفراوی
4. قلبی
5. الکلی
6. متفرقه

علائم بروز بیماری سیروز کبدی

علائم بیماری سیروز کبدی در مراحل اولیه بسیار کم است و به تدریج به موازات آسیب دیدن هرچه بیشتر کبد، مشکلات نیز قابل توجه تر شده و بیشتر بروز پیدا می کند.

کبد در مرحله اولیه سیروز با وجود آسیب دیدن، همچنان عملکرد مناسب خودش را دارد اما هر چه بیماری پیشرفت کند، علائم آن نیز در نتیجه اختلال عملکرد این عضو نمودار می شود.

علائم بیماری سیروز کبدی

• خستگی و ضعف داشتن
• کاهش وزن و تحلیل رفتن عضلات
• کاهش اشتها داشتن
• خط های قرمز کوچک (مویرگ های خونی) روی پوست در ناحیه بالای کمر
• حالت تهوع و استفراغ داشتن
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
• درد اطراف کبد داشتن
• خارش شدید پوست بدن داشتن
• حمله تب و لرز
• خونریزی و کبود شدگی آسان تر و بیشتر بدن، برای مثال افزایش تعداد دفعات خون دماغ شدن یا خونریزی لثه
• ورم پا و مچ پا
• ریزش مو داشتن
• ورم شکم به دلیل انباشته شدن مایع (آب آوردن شکم یا آسیت) (اگر بیمار خانم باشد در مواردسیروز کبدی پیشرفته) باردار به نظر می رسد.

باوجود این همه موارد، بیمار با تغییر ویژگی های شخصیتی، اختلال های خواب (بی خوابی)، زوال حافظه، گیجی و دشواری در تمرکز روبه رو می شود.

از این علائم با اصطلاح انسفالوپاتی کبدی یاد می شود و زمانی بروز می یابد که مواد سمی به دلیل ناتوانی کبد در خارج کردن آن ها از بدن به مغز صدمه می زنند.

راه های تشخیص بیماری سیروز کبدی

پزشکان بیشتر از روی علائم بیمار و آزمایش‌ها از وجود بیماری سیروز کبدی مطلع می‌شوند؛ بعضی مواقع نیز از اسکن و نمونه‌ برداری کبد تشخیص داده می‌شود، همچنین می‌ توان از روی سونوگرافی سی تی اسکن برای تشخیص دقیق و علت سیروز و حتی نمونه‌ برداری از بافت کبد استفاده کرد.

امروزه از فیبرواسکن که یک روش غیر تهاجمی است برای تشخیص و پیشگیری بیمار مبتلا به سیروز استفاده می‌کنند.

اسکن ها و تصویربرداری ها برای تشخیص سیروز کبدی

سونوگرافی (التراسوند)، الاستوگرافی عبوری (آزمایشی مشابه سونوگرافی؛ که گاهی اوقات فیبرو اسکن کبد نیز نامیده می شود)، سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی. بر روی کبد انجام می شوند تا تصاویر جامعی از کبد به دست آید یا سفتی کبد به منظور تشخیص زخم بررسی شود.

آزمایش های خون برای تشخیص سیروز کبدی

برای ارزیابی عملکرد کبد و میزان آسیب دیدن کبد.

در این آزمایش ها میزان آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانسفراز (AST) خون اندازه گیری می شود؛ چون میزان این آنزیم ها در نتیجه التهاب و نارسایی کبد (هپاتیت) افزایش می یابد.

آندوسکوپی برای تشخیص سیروز کبدی

آندوسکوپ لوله ی منعطف بلند و باریکی است که در انتهای آن یک منبع نور و یک دوربین ویدیویی وجود دارد. پزشک آندوسکوپ را از درون مری (لوله بلند انتقال دهنده مواد غذایی از گلو به معده) به سمت پایین و معده هدایت می کند. تصاویر مری و معده روی صفحه نمایشی خارجی به منظور مشاهده واریس (رگ های متورم)، یعنی نشانه سیروز کبدی، نشان داده می شود.

سیستم های متعدد گوناگونی برای درجه بندی سیروز کبدی بر اساس شدت بیماری و میزان وخامت آن وجود دارد. امتیاز کودک پیو کبدی یکی از این سیستم ها است که بر مبنای معاینه و تست های آزمایشگاهی سیروز را از A (نسبتاً ملایم) تا C (شدید و حاد) درجه بندی می کند.

سیستم دیگر مدل بیماری کبد در مرحله پایانی(MELD) است که از نتایج آزمایش خون برای تعیین ضرورت پیوند سریع کبد استفاده می کند.

سالانه هزاران نفر در هر کشور جان خود را به دلیل بیماری سیروز کبدی از دست می‌دهند.

بیماری سیروز کبدی در افراد بالای ۵۵ سال شایع‌ تر است و در مراحل پیشرفته علایم مربوط به خود را نشان می‌دهد که تشخیص‌ آن چندان سخت نیست.

نمونه برداری از کبد برای تشخیص سیروز کبدی

در این آزمایش سوزن بسیار ظریفی برای تهیه نمونه کوچکی از سلول های کبد وارد بدن (معمولاً بین دو دنده) می شود. سپس این نمونه برای بررسی های میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شود.

نمونه برداری معمولاً تحت بی حسی موضعی و به صورت سرپایی یا با بستری کردن یک روزه بیمار انجام می شود.

نتیجه نمونه برداری تشخیص سیروز کبدی را، به شرط ابتلا به آن، تأیید می کند و اطلاعات بیشتری را در مورد علت آن در اختیار پزشک قرار می دهد. با این حال امروزه گرایش روزافزونی در میان پزشکان به وجود آمده است تا به جای نمونه برداری از الاستوگرافی عبوری برای تشخیص سیروز کبدی بهره گیرند.

سیروز کبدی و خطراتی که بیماران را تهدید می‌کند؟

یکی از مهم‌ ترین خطراتی که بیماران مبتلا به بیماری سیروز کبدی را تهدید می‌کند، خونریزی گوارشی است که اغلب به دلیل پاره شدن واریس مری اتفاق می‌افتد.

تقریبا تمام خونی که از روده‌ها منشا می‌گیرند از طریق یک ورید یا سیاهرگ به کبد رفته، سپس از آنجا وارد ورید اجوف تحتانی و سپس قلب شده و در نهایت به سایر نقاط بدن منتقل می‌شود.

در بیماران مبتلا به بیماری سیروز کبدی، خون به خوبی از کبد خارج نمی‌شود و در نتیجه، خون پس زده می‌شود.

یکی از راه‌ هایی که خون می‌تواند به حرکت خود ادامه داده و وارد جریان خون عمومی شود، وریدهای اطراف مری در ناحیه اتصال آن به معده است.

در نتیجه افزایش فشار خون در این ناحیه، وریدها متسع می‌شوند (به اصطلاح گفته می‌شود واریس مری اتفاق افتاده است).

این واریس‌ها مستعد پاره شدن و خونریزی هستند.

پس از پاره شدن این عروق، شخص ممکن است دچار استفراغ خونی شده و یا این‌ که پس از چند ساعت تا چند روز مدفوع سیاه قیری رنگی دفع کند. بیمار باید در صورت استفراغ خونی و یا دفع خون سیاه از مقعد به پزشک مراجعه کند.

رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به سیروز کبدی

سوء تغذیه در بین بیماران مبتلا به بیماری سیروز کبدی بسیار رایج است، بنابراین با رعایت رژیم غذایی متعادل می توان اطمینان حاصل کرد که بدن تمام مواد مغذی لازم را دریافت می کند.

پرهیز از غذاهای شور و اضافه نکردن نمک به غذا احتمال ورم کردن پا و شکم به دلیل تجمع مایع را کاهش می دهد.

کبد هایی که به نارسایی مبتلا هستند قادر به ذخیره سازی گلیکوژن، کربوهیدرات مولد انرژی کوتاه مدت، نبوده و در چنین حالتی چون بدن از بافت عضلانی خود برای تولید انرژی در زمان بین دو وعده غذایی استفاده می کند، عضله ها تحلیل می روند و ضعیف می شوند.

بنابراین بیمار باید پروتئین و انرژی بیشتری را از طریق رژیم غذایی دریافت کند.

خوردن تنقلات سالم بین وعده های غذایی میزان کالری و پروتئین دریافتی را افزایش می دهد. همچنین صرف سه یا چهار وعده کوچک غذایی، به جای یک یا دو وعده حجیم، مفید است.

درمان سیروز کبدی با مصرف مربای شاتوت

راه های درمانی بیماری سیروز کبدی

زمانی که سیروز برای کبد رخ می دهد، بیمار تصور می کند کبدش چنان تخریب شده و دیگر امکان برگشت ندارد، اما واقعیت این است که اگر عامل مسبب را بتوان درمان یا حذف کرد، بیماری فروکش کرده و امکان بازگشت و ساخت مجدد این کارخانه وجود دارد.

در پایان لازم به ذکر است که در مراحل پیشرفته سیروز کبدی ، تنها گزینه درمانی پیوند کبد است.